Odamlarhisobiniyuritishamaliyoti ilk bormiloddanavvalgi 3-ming yillikdanboshlangan. Bu jarayondastlabOsiyovaAfrikadavlatlari, Misr, Mesopotamiya, Hindiston, XitoyvaYaponiyaniqamrabolgan. Bu islohotdanko‘zlanganmaqsadsoliqto‘lovchilarvaaskarlikkayaroqliaholisoninianiqlashbo‘lgan. Ilk o‘rtaasrlardamazkurtartibotbirmunchatakomillashgan. Aholinihisobgaolishelementlarixo‘jaliklarningyozmakitoblar, kadastrlardagitavsiflaribilanuyg‘unlashgan. Ulardaodamlaryokioilalaremas, balkiuy-joy kabisoliqqatortishbirliklaribirinchio‘ringaqo‘yilgan.
Finlyandiyada XVI asrningo‘zidanoqaholisoniro‘yxatiniolibborishniboshlashgan. Davlatningmaqsadibirinchio‘rindasoliqqatortishvaharbiyxizmatgachaqirishbilanbog‘liqbo‘lgan. O‘shadavrdaShvetsiya, o‘ziningsharqiyqismibo‘lganFinlyandiyaniqo‘shganda ham aholisikam, kambag‘aldavlatedi. Shusababli ham yirik - yirikma’muriyapparatvaarmiyanisaqlabturishuchunharbiyxizmatgamajburbo‘lganvasoliqqatortiladiganaholivauningmulkito‘g‘risidagima’lumotlargaegabo‘lishlozimedi.
Aholiniro‘yxatidajoylashganvabutunFinlyandiyanio‘zichigaolganaxborottarkibio‘ziningkengqamrovliekanligibilanajralibturadi. Axborotbazasimamlakatning harbirfuqarosihaqidagianiqvae’tiborgaloyiqma’lumotlarnio‘zichigaoladi. Fuqaroto‘g‘risidagiengmuhimma’lumotuningismivafamiliyasi, tug‘ilganjoyivasanasi, hamdafuqaroligidir. Shuningdek, fuqaroningoilaviyahvoli (turmusho‘rtog‘i, farzandlarivaota-onasi) vayashashjoyito‘g‘risidagima’lumot ham muhimdir.
XVIII asro‘rtalaridanaholinio‘rganishgaqiziqishortadi. Avstriya, Gollandiya, Daniya, Ispaniya, Yaponiya, Amerikadaodamlarhisobiniyuritishgakirishiladi. Biroqbuhisob-kitoblarbutunboshliaholiniqamrabololmagan.
Aholini universal ro‘yxatgaolish 1665- yildaYangiFransiya (Kvebek) koloniyasidabo‘libo‘tdi. AQSh da 1790- yildato‘liqaholiniro‘yxatgaolishishlariolibborildi. O‘shandao‘nettinafarpolitsiyaxodimimamlakatbo‘ylabsayohatqilib, xonadonma-xonadonyurib, oltitasavolgajavobto‘plashdi: uyegasiningto‘liqnomi, o‘noltiyoshvaundankattayoshdagiozodoqtanlierkaklarsoni, o‘noltiyoshdankichikbo‘lganozodoqtanlierkaklarsoni, ozodoqtanliayollarsoni, boshqaozodshaxslarsoni, qullarsoni.O‘ttizyilo‘tgach, Italiya, Ispaniya, Angliya, Irlandiya, Avstriya, Fransiyadaro‘yxatgaolishvaqtikeldi. 1851- yildaXitoyda, keyinYaponiyada (1871) vanihoyatRossiyadaaholiro‘yxatgaolindi.
Zamonaviybosqich XX asrningo‘rtalaridanboshlandi. BirqatorOsiyomamlakatlarida, shuningdek, Afrikadaaholiniro‘yxatgaolisho‘tkazildi. Bu yangimustaqildavlatlarpaydobo‘lishibilanbog‘liqedi. O‘tganasrning 70- yillardaYaman, BAA, SaudiyaArabistonikabimamlakatlardabirinchimarotabaaholiniro‘yxatgaolisho‘tkazildi. XX asrningoxirigakelib, aholiniro‘yxatgaolishdunyoningdeyarlibarchahududiniqamraboldi.
Dunyodagiharbirmamlakat, o‘ziningaholisivauningyashashholatibo‘yichaishonchlima’lumotgaegabo‘lishmaqsadidamuntazamravishdaaholiniro‘yxatgaoladi. Ko‘pchilikmamlakatlardaaholiniro‘yxatgaolishharbeshyokio‘nyildaamalgaoshiriladi.
Hozirjahonningko‘plabrivojlangandavlatlaridaaholio‘rtachaharo‘nyildakamidabirmartaro‘yxatdano‘tkazilmoqda. Xalqaroamaliyotshunday! Bizda-chi? O‘zbekistonhududida ilk boraholiniro‘yxatgaolishtadbiri 1897- yildaamalgaoshirilgan. Shundanso‘ng 1926, 1939, 1959, 1970, 1980- yillardaaholiro‘yxatgaolingan. Ushbutadbirso‘nggibor 1989- yildao‘tkazilib, o‘shapaytdarespublikamizaholisi 19,7 million kishinitashkiletgan.